Janubiy Koreya tarixida ilk bor milliarderlar ro‘yxatining birinchi pog‘onasiga pul va hokimiyatni meros orqali qabul qilgan rahbar emas, balki startap egalladi. Ommaviy axborot vositalari davrlar o‘zgargani haqida yozmoqda.

Seulning qashshoqlashgan aholisi bilan solishtirganda ham, Kim Bom Suning oilasi nochorroq ahvolda edi: sakkiz kishi bitta xonada yashashgan. "Biz kunimizni o‘zimiz ko‘rishga majbur edik, chunki ota-onamizning bizga g‘amxo‘rlik qilishga vaqtlari bo‘lmagan", deb eslaydi Kim. "Bizga juda ko‘p mustaqillik berildi va bu o‘z taqdirim uchun javobgarlikni o‘rgatdi". U tumandagi universitetga kirgan birinchi odam bo‘ldi: maktabda yetarli sharoit bo‘lmagani tufayli, o‘zi o‘qishi kerak edi. 2000 yillarning boshlarida Kim o‘zining birinchi biznesi, Internet-kafe, keyin esa o‘yin platformasini ochdi. Muvaffaqiyatdan ilhomlanib, u Kremniy vodiysiga bordi - va u yerda hech narsaga erisha olmadi va qaytishga majbur bo‘ldi.

Muvaffaqiyat uni o‘z yurtida kutayotgan edi: iPhoneni birinchi marta qo‘liga olgan Kim yangi paydo bo‘lgan mobil ilovalar bozorida ulkan imkoniyatlarni ko‘rdi. Tadbirkor KakaoTalk messenjerini ishga tushirdi, hozir undan koreyslarning 90 foizi foydalanmoqda. 2022 yilda 9,6 milliard dollar boylik egasi Janubiy Koreyaning eng boy odamiga aylandi. Qiziq tomoni shundaki, Samsungda besh yil xodim bo‘lib ishlagan Kim Koreyadagi eng qudratli korporatsiya rahbarini birinchi o‘rindan tushirdi. Keyin u boyligining yarmini qashshoqlikka qarshi kurashish uchun sarflashga qaror qilib, yana hammani hayratda qoldirdi.

Geymer tadbirkor

"Agar bolaligimda kompyuter o‘yinlarini o‘ynamaganimda hayotim pastga tushib ketgan bo‘lardi", deb hazil qiladi Janubiy Koreyaning eng muvaffaqiyatli internet tadbirkori 55 yoshli Kim Bom Su. Milliarder ishtiyoqmand geymer: rafiqasi va ikki farzandi bilan bo‘sh vaqtlarida Diablo kabi onlayn o‘yinlarni o‘ynashni yaxshi ko‘radi. Koreya iqtisodiyotida an’anaviy ravishda Samsung, LG va Hyundai kabi bir nechta yirik oilaviy chebol-konglomeratlari hukmronlik qilganini hisobga olsak, uning muvaffaqiyati yanada ta’sirchanroq bo‘ladi. Ulardagi pul, lavozim va hokimiyat meros bo‘lib o‘tadi.

Bizning qahramonimiz yoshligida hech narsaga ega emas edi. Milliarderning yoshlik yillari hech qanday farovon hayotni anglatmagan. Ota-onasining doimiy ish joyi yo‘q, ular vaqtinchalik ishlar bilan shug‘ullanishar edi. Kim bo‘sh vaqtlarida video o‘yinlar o‘ynagan. U bu vaqtni behuda deb hisoblamaydi. "Raqiblarga qarshi kurashib, qal’angizni ulardan himoya qilganingizda, siz ijodiy strategiyalarni ishlab chiqish va boshqa o‘yinchilar bilan hamkorlik qilish orqali muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini o‘rganasiz",– deb hisoblaydi Kim.

Uning birinchi ishi Samsung uchun onlayn aloqa xizmatini yaratish loyihasi edi. Kambag‘al oiladan bo‘lgan o‘g‘il uchun taniqli korporatsiyadan joy olish eng oliy maqsad bo‘lishi ham mumkin edi, ammo besh yildan so‘ng u o‘z biznesi uchun kompaniyani tark etdi - u Seuldagi Xanyang universiteti yaqinida internet-kafe ochdi. Kim yoshlarning onlayn o‘yinlarga bo‘lgan qiziqishi tez o‘sib borayotganini payqab, 1999 yilda ishga tushirilgan Hangame portali uchun onlayn o‘yinlarni ishlab chiqish biznesni rivojlantirishning yangi yo‘nalishiga aylandi. “Dastlabki  kunlarda men kechayu kunduz ishladim - ham tadbirkor, ham dasturchi sifatida. Biroz vaqt o‘tgach, hammomga kirib, yig‘lab yubordim”, – deb eslaydi u. "Men o‘z biznesimni yuritayotganimdan juda faxrlanardim va shu bilan birga xodimlarimga maosh to‘lay olmayman deb qo‘rqardim”. O‘shandan beri u ertalabki marosim paydo bo‘ldi - uzoq  vaqt dush qabul qilish, ba’zan bir soatgacha davom etadi: bu dam olish va keyin nima qilish haqida o‘ylash uchun imkoniyatdir.

Mamlakatdagi birinchi marotaba onlayn o‘yinlar portali katta trafikni jalb qilishga muvaffaq bo‘ldi. Kim Janubiy Koreyadagi ikkinchi yirik qidiruv tizimini, Naver.comni sotib olishga sarmoya kiritdi. 2000 yilda ikkala loyiha ham xuddi shu nomdagi veb-portalni ishga tushirgan Next Human Network (NHN)ga birlashtirildi va u tezda mamlakatda eng mashhuriga aylandi. U asosan onlayn o‘yin-kulgiga bag‘ishlangan edi: nafaqat o‘yin, balki, tarmoq komikslari va veb-multfilmlar. Kim Kremniy vodiysiga ko‘chib o‘tishga qaror qilishdan oldin besh yil davomida portalni boshqargan. U muvaffaqiyatni kattaroq bozorda takrorlashni umid qilgan, ammo bu qadam muvaffaqiyatsiz bo‘lib chiqdi. Keyinchalik u Amerika Internet-tadbirkorligidagi raqobat ko‘lamini shunchaki tasavvur qilmaganini tushuntirdi: o‘zini shaharga birinchi kelgan qishloq odamidek his qildi va uyga qaytdi.

Bir finjon Kakao ustida suhbat

Ammo tadbirkor quruq qo‘l bilan qaytmadi. 2007 yilda u Kaliforniyada biror narsaga erishmoqchi bo‘lganida, u yangi chiqarilgan iPhonega ega bo‘ldi. Kim smartfonning paydo bo‘lishi bilan rivojlanishni boshlagan mobil ilovalar bozorining istiqbollarini darhol yuqori baholadi. Amerikadagi bir qancha hamkorlari bilan koreyalik iPhone foydalanuvchilari uchun ilovalar ishlab chiqa boshladi. Bu katta jasorat edi: qurilmaning o‘zini esa mamlakatda rasmiy ravishda ikki yildan so‘nggina taqdim etildi. Shuningdek, 2007 yilda Kim Bom Su kompaniya rahbari lavozimidan ketishini e’lon qildi va biznesdagi ulushlarining katta qismini sotdi. “Qirg‘oq – kema uchun eng xavfsiz joy, lekin u buning uchun yaratilmagan”,– dedi u o‘z qarorining sabablarini tushuntirib.

2010 yilda Kim va uning sheriklari KakaoTalk messenjerini ishga tushirdi. Dastur keyinchalik Amerika messenjerlarida paydo bo‘lgan xususiyatlarni taqdim etdi: mobil operatorlar xizmatlaridan tejab, Internet orqali qo‘ng‘iroq qilish va xabar almashish imkonini berdi. Foydalanuvchilar soni bo‘yicha cheklovlarsiz, shuningdek yakkama-yakka suhbat yoki guruh suhbatlarini yaratishlari mumkin edi. Bu messenjerga bir zumda mashhurlik qo‘shdi: foydalanuvchilar suhbatlarga tanishlarini qo‘shish, ularni qandaydir asosda birlashtirish, masalan, universitetdagi guruh yoki ishdagi hamkasblar uchun qulay edi. Dastur smartfondagi kontaktlar ro‘yxatini ilovadagi ro‘yxat bilan avtomatik sinxronlashtirdi. Foydalanuvchi, agar xohlasa, KakaoTalk identifikatori orqali aloqa o‘rnatib, o‘z telefon raqamini oshkor qilmaydi.

Ishga tushganidan atigi olti oy o‘tgach, dastur o‘zining birinchi million mijozlarini jalb qildi. Messenjerga bo‘lgan talab daromad o‘sishiga olib keldi: 2012 yilda u 42 million dollar bo‘lgan bo‘lsa, keyingi yili u 200 million dollarga o‘sdi.Kim ilova ichidagi barcha yangi funksiyalarni ishga tushirdi: endi undan nafaqat aloqa, balki o‘yin va xaridlar uchun ham foydalanish mumkin edi. 2014 yilda tadbirkor yana o‘sha nayrangni amalga oshirdi – u mamlakatdagi trafik bo‘yicha ikkinchi qidiruv tizimini sotib oldi: bir paytlar o‘ziga tegishli bo‘lgan Naver birinchi o‘ringa chiqishga muvaffaq bo‘ldi va Kim o‘zining eng katta raqibi Daum Communicationsga pul tikdi. Tadbirkor aksiyalarni almashtirish sxemasida sotib olgan kompaniya 200 dan ortiq veb-xizmatlarni, jumladan, xarita, yangilik, video va internet-kafe dasturlarini boshqargan.

Kim Kakao bosh direktorlik o‘rnini mamlakatdagi eng yosh direktorlardan biri Jimmi Rimga bo‘shatib berdi va o‘zi kompaniya boshqaruv kengashi raisi sifatida qoldi. Bu chebollarning masxarasiga sabab bo‘ldi - 35 yoshli Rim tajribasiz yoshdek tuyuldi. Biroq, u allaqachon muvaffaqiyatli K Cube Ventures investitsiyaviy kompaniyasini yaratishga muvaffaq bo‘lgan edi, uni Kim Bom Su ham biroz keyinroq sotib oldi (hozir kompaniya Kakaoni o‘z ichiga olgan xolding kompaniyasi hisoblanadi). Yangi bosh direktor boshqaruvi ostida Kakao bir nechta zamonaviy xizmatlarni ishga tushirdi. Ular orasida Koreyadagi birinchi yagona internet banki KakaoBank (xizmatlarga depozit, pul o‘tkazmlari va kreditlar kiradi), Kakao T taksi agregatori, Kakao M musiqiy platformasi va Kakao Friends internet-do‘koni bor edi.

Hipster–revolyusioner

2022 yilda Kim Bom Su birinchi marta Forbesning eng boy koreyslar ro‘yxatida birinchi o‘rinni egallab, sobiq yetakchi, Samsung imperiyasining vorisi Li Je Yondan o‘zib ketti: biznes jurnali Kimning boyligini 9,6 milliard dollarga baholagan. Janubiy Koreya startapi prezident Cheboldan ustun keldi, mamlakat biznes ommaviy axborot vositalari bu holatni o‘zgaruvchan davr ramzi sifatida olqishladi.

Chebols qattiq iyerarxiya, egalarining shaxsiy boyish istagi, amaldorlar bilan korrupsion aloqalar bilan bog‘liq. Kim bularning barchasidan uzoqlashishga harakat qiladi: chebollarning boshlaridan farqli o‘laroq, u tasodifiy kiyinadi va hipster soqol qo‘yadi, Kakao xodimlaridan o‘zini Brayan deb atashlarini so‘raydi, shuningdek, direktorlarini inglizcha ismlar bilan chaqiradi. Shunday qilib, tadbirkor o‘zini iyerarxik korporativ madaniyatdan ajratishga intiladi, bunda xodimlar yuqori darajadagi hamkasblariga faqat unvoni bo‘yicha murojaat qilishlari kerak.

Hatto Kakao rahbari vaqti-vaqti bilan qonunni buzish bilan bog‘liq mojarolar qahramoniga aylanib qolishi ham unga qo‘l keladi ––ko‘pchilik bunda chebollarni ayblaydi, politsiya orqali noqonuniy xatti-harakatlar bilan startaperlarni ayblashmoqchidek hisoblashdi. Shunday qilib, 2015 yilda Janubiy Koreya prokuraturasi AQSh Adliya vazirligidan Kim Las-Vegasdagi Bellagio kazinosida 21 soat o‘ynagani haqida ma’lumot oldi. Koreya rasmiylari mamlakat qonunlari fuqarolarga hatto chet elda ham qimor o‘ynashni taqiqlashini esladi va qonunbuzarlik uchun esa uni ayashmadi. Hukumatga qarashli gazetalar Kim bir oqshomda qariyb 17 ming dollar yo‘qotgani haqida g‘azab bilan xabar berishdi (Ushbu summa chebollar bilan bog‘liq mojarolarda tilga olinadigan summalar oldida juda kichik edi).

Bundan tashqari, hukumat kompaniya prokuraturaning jinoiy huquqbuzarlikda gumon qilinayotgan shaxslarning hisobotlarini kuzatish bo‘yicha so‘rovlarini bajarishni istamagani uchun Kakaoga qarshi chiqdi. Bu yerda Kim yon berishga majbur bo‘ldi. Hukumat Kakaoga mamlakatdagi birinchi internet-bankni ochishga ruxsat berishi murosaning bir qismi bo‘lgani aytilmoqda.

2021 yil mart oyida Kim Ilon Mask va Melinda Geysni o‘z ichiga olgan The Giving Pledge tashabbusiga qo‘shilishga qaror qildi va o‘z aktivlarining yarmidan ko‘pini xayriya ishlariga berish majburiyatini imzoladi. Aytilishicha, xayriya Janubiy Koreyaning ijtimoiy muammolarini, xususan, ta’lim bilan bog‘liq muammolarni hal qilish uchun sarflanadi. Ko‘pincha kreativ iqtisodiyotning rivojlanishiga to‘siq sifatida qat’iy ta’lim tizimi tilga olinadi. "Hozirgi ta’lim oliy o‘quv yurtlaridagi kirish imtihonlariga qaratilgan, bu hech qanday ijodiy fikrlashni talab qilmaydi", – deb afsuslanadi Kim.

U mamlakatda startaplar uchun qulay investitsiya ekotizimini shakllantirishga hissa qo‘shmoqchi. “Koreyada o‘z biznesingizni boshlash uchun o‘z hayotingizni xavf ostiga qo‘yishga to‘g‘ri keladi: muvaffaqiyatsizlikka uchrasangiz, demak, hamma sizga chek qo‘yadi. Muvaffaqiyatsizlikdan juda ko‘p qimmatli saboqlar olasiz, lekin endi ulardan foydalanish imkoningiz bo‘lmaydi, deydi Kim. "Kremniy vodiysida venchur kapital muhiti shu qadar yaxshi rivojlanganki, yomon tajribalar ko‘pincha yaxshi g‘oyalarni yaratadigan tadbirkorlarga yaratadi". U mamlakatda aynan shunday iqlim yaratmoqchi va u o‘z pulini shunga sarflamoqchi - u o‘zining ikkita venchur kapitali firmasi orqali 70 dan ortiq startaplarga sarmoya kiritgan.

Joriy yilning mart oyida Kim Bom Su xorijdagi biznes imkoniyatlarini o‘rganish uchun kompaniya raisi lavozimini tark yetdi. U o‘zining xalqaro ekspansiyasini qo‘shni Yaponiyada boshlashni rejalashtirmoqda - bir paytlar Kim egalik qilgan Naver loyihasi o‘sha mamlakatda mashhur ko‘ngilochar portal sifatida o‘zini namoyon qilgan va u bu muvaffaqiyatni Kakao bilan takrorlashga umid qilmoqda.