Жанубий Корея тарихида илк бор миллиардерлар рўйхатининг биринчи поғонасига пул ва ҳокимиятни мерос орқали қабул қилган раҳбар эмас, балки стартап эгаллади. Оммавий ахборот воситалари даврлар ўзгаргани ҳақида ёзмоқда.

Сеулнинг қашшоқлашган аҳолиси билан солиштирганда ҳам, Ким Бом Сунинг оиласи ночорроқ аҳволда эди: саккиз киши битта хонада яшашган. "Биз кунимизни ўзимиз кўришга мажбур эдик, чунки ота-онамизнинг бизга ғамхўрлик қилишга вақтлари бўлмаган", деб эслайди Ким. "Бизга жуда кўп мустақиллик берилди ва бу ўз тақдирим учун жавобгарликни ўргатди". У тумандаги университетга кирган биринчи одам бўлди: мактабда етарли шароит бўлмагани туфайли, ўзи ўқиши керак эди. 2000 йилларнинг бошларида Ким ўзининг биринчи бизнеси, Интернет-кафе, кейин эса ўйин платформасини очди. Муваффақиятдан илҳомланиб, у Кремний водийсига борди - ва у ерда ҳеч нарсага эриша олмади ва қайтишга мажбур бўлди.

Муваффақият уни ўз юртида кутаётган эди: iPhoneни биринчи марта қўлига олган Ким янги пайдо бўлган мобил иловалар бозорида улкан имкониятларни кўрди. Тадбиркор KakaoTalk мессенжерини ишга туширди, ҳозир ундан корейсларнинг 90 фоизи фойдаланмоқда. 2022 йилда 9,6 миллиард доллар бойлик эгаси Жанубий Кореянинг энг бой одамига айланди. Қизиқ томони шундаки, Samsungда беш йил ходим бўлиб ишлаган Ким Кореядаги энг қудратли корпорация раҳбарини биринчи ўриндан туширди. Кейин у бойлигининг ярмини қашшоқликка қарши курашиш учун сарфлашга қарор қилиб, яна ҳаммани ҳайратда қолдирди.

Геймер тадбиркор

"Aгар болалигимда компютер ўйинларини ўйнамаганимда ҳаётим пастга тушиб кетган бўларди", деб ҳазил қилади Жанубий Кореянинг энг муваффақиятли интернет тадбиркори 55 ёшли Ким Бом Су. Миллиардер иштиёқманд геймер: рафиқаси ва икки фарзанди билан бўш вақтларида Diablo каби онлайн ўйинларни ўйнашни яхши кўради. Корея иқтисодиётида анъанавий равишда Samsung, LG ва Hyundai каби бир нечта йирик оилавий чебол-конгломератлари ҳукмронлик қилганини ҳисобга олсак, унинг муваффақияти янада таъсирчанроқ бўлади. Улардаги пул, лавозим ва ҳокимият мерос бўлиб ўтади.

Бизнинг қаҳрамонимиз ёшлигида ҳеч нарсага эга эмас эди. Миллиардернинг ёшлик йиллари ҳеч қандай фаровон ҳаётни англатмаган. Ота-онасининг доимий иш жойи йўқ, улар вақтинчалик ишлар билан шуғулланишар эди. Ким бўш вақтларида видео ўйинлар ўйнаган. У бу вақтни беҳуда деб ҳисобламайди. "Рақибларга қарши курашиб, қалъангизни улардан ҳимоя қилганингизда, сиз ижодий стратегияларни ишлаб чиқиш ва бошқа ўйинчилар билан ҳамкорлик қилиш орқали муаммоларни ҳал қилиш кўникмаларини ўрганасиз",– деб ҳисоблайди Ким.

Унинг биринчи иши Samsung учун онлайн алоқа хизматини яратиш лойиҳаси эди. Камбағал оиладан бўлган ўғил учун таниқли корпорациядан жой олиш энг олий мақсад бўлиши ҳам мумкин эди, аммо беш йилдан сўнг у ўз бизнеси учун компанияни тарк этди - у Сеулдаги Ханянг университети яқинида интернет-кафе очди. Ким ёшларнинг онлайн ўйинларга бўлган қизиқиши тез ўсиб бораётганини пайқаб, 1999 йилда ишга туширилган Hangame портали учун онлайн ўйинларни ишлаб чиқиш бизнесни ривожлантиришнинг янги йўналишига айланди. “Дастлабки  кунларда мен кечаю кундуз ишладим - ҳам тадбиркор, ҳам дастурчи сифатида. Бироз вақт ўтгач, ҳаммомга кириб, йиғлаб юбордим”, – деб эслайди у. "Мен ўз бизнесимни юритаётганимдан жуда фахрланардим ва шу билан бирга ходимларимга маош тўлай олмайман деб қўрқардим”. Ўшандан бери у эрталабки маросим пайдо бўлди - узоқ  вақт душ қабул қилиш, баъзан бир соатгача давом этади: бу дам олиш ва кейин нима қилиш ҳақида ўйлаш учун имкониятдир.

Мамлакатдаги биринчи маротаба онлайн ўйинлар портали катта трафикни жалб қилишга муваффақ бўлди. Ким Жанубий Кореядаги иккинчи йирик қидирув тизимини, Naver.comни сотиб олишга сармоя киритди. 2000 йилда иккала лойиҳа ҳам худди шу номдаги веб-портални ишга туширган Next Human Network (NHN)га бирлаштирилди ва у тезда мамлакатда энг машҳурига айланди. У асосан онлайн ўйин-кулгига бағишланган эди: нафақат ўйин, балки, тармоқ комикслари ва веб-мултфилмлар. Ким Кремний водийсига кўчиб ўтишга қарор қилишдан олдин беш йил давомида портални бошқарган. У муваффақиятни каттароқ бозорда такрорлашни умид қилган, аммо бу қадам муваффақиятсиз бўлиб чиқди. Кейинчалик у Aмерика Интернет-тадбиркорлигидаги рақобат кўламини шунчаки тасаввур қилмаганини тушунтирди: ўзини шаҳарга биринчи келган қишлоқ одамидек ҳис қилди ва уйга қайтди.

Бир финжон Kakao устида суҳбат

Aммо тадбиркор қуруқ қўл билан қайтмади. 2007 йилда у Калифорнияда бирор нарсага эришмоқчи бўлганида, у янги чиқарилган iPhoneга эга бўлди. Ким смартфоннинг пайдо бўлиши билан ривожланишни бошлаган мобил иловалар бозорининг истиқболларини дарҳол юқори баҳолади. Aмерикадаги бир қанча ҳамкорлари билан кореялик iPhone фойдаланувчилари учун иловалар ишлаб чиқа бошлади. Бу катта жасорат эди: қурилманинг ўзини эса мамлакатда расмий равишда икки йилдан сўнггина тақдим этилди. Шунингдек, 2007 йилда Ким Бом Су компания раҳбари лавозимидан кетишини эълон қилди ва бизнесдаги улушларининг катта қисмини сотди. “Қирғоқ – кема учун энг хавфсиз жой, лекин у бунинг учун яратилмаган”,– деди у ўз қарорининг сабабларини тушунтириб.

2010 йилда Ким ва унинг шериклари KakaoTalk мессенжерини ишга туширди. Дастур кейинчалик Aмерика мессенжерларида пайдо бўлган хусусиятларни тақдим этди: мобил операторлар хизматларидан тежаб, Интернет орқали қўнғироқ қилиш ва хабар алмашиш имконини берди. Фойдаланувчилар сони бўйича чекловларсиз, шунингдек яккама-якка суҳбат ёки гуруҳ суҳбатларини яратишлари мумкин эди. Бу мессенжерга бир зумда машҳурлик қўшди: фойдаланувчилар суҳбатларга танишларини қўшиш, уларни қандайдир асосда бирлаштириш, масалан, университетдаги гуруҳ ёки ишдаги ҳамкасблар учун қулай эди. Дастур смартфондаги контактлар рўйхатини иловадаги рўйхат билан автоматик синхронлаштирди. Фойдаланувчи, агар хоҳласа, KakaoTalk идентификатори орқали алоқа ўрнатиб, ўз телефон рақамини ошкор қилмайди.

Ишга тушганидан атиги олти ой ўтгач, дастур ўзининг биринчи миллион мижозларини жалб қилди. Мессенжерга бўлган талаб даромад ўсишига олиб келди: 2012 йилда у 42 миллион доллар бўлган бўлса, кейинги йили у 200 миллион долларга ўсди.Ким илова ичидаги барча янги функцияларни ишга туширди: энди ундан нафақат алоқа, балки ўйин ва харидлар учун ҳам фойдаланиш мумкин эди. 2014 йилда тадбиркор яна ўша найрангни амалга оширди – у мамлакатдаги трафик бўйича иккинчи қидирув тизимини сотиб олди: бир пайтлар ўзига тегишли бўлган Naver биринчи ўринга чиқишга муваффақ бўлди ва Ким ўзининг энг катта рақиби Daum Communicationsга пул тикди. Тадбиркор акцияларни алмаштириш схемасида сотиб олган компания 200 дан ортиқ веб-хизматларни, жумладан, харита, янгилик, видео ва интернет-кафе дастурларини бошқарган.

Ким Kakao бош директорлик ўрнини мамлакатдаги энг ёш директорлардан бири Жимми Римга бўшатиб берди ва ўзи компания бошқарув кенгаши раиси сифатида қолди. Бу чеболларнинг масхарасига сабаб бўлди - 35 ёшли Рим тажрибасиз ёшдек туюлди. Бироқ, у аллақачон муваффақиятли K Cube Ventures инвестициявий компаниясини яратишга муваффақ бўлган эди, уни Ким Бом Су ҳам бироз кейинроқ сотиб олди (ҳозир компания Kakaoни ўз ичига олган холдинг компанияси ҳисобланади). Янги бош директор бошқаруви остида Kakao бир нечта замонавий хизматларни ишга туширди. Улар орасида Кореядаги биринчи ягона интернет банки KakaoBank (хизматларга депозит, пул ўтказмлари ва кредитлар киради), Kakao Т такси агрегатори, Kakao М мусиқий платформаси ва Kakao Friends интернет-дўкони бор эди.

Ҳипстер–революционер

2022 йилда Ким Бом Су биринчи марта Forbesнинг энг бой корейслар рўйхатида биринчи ўринни эгаллаб, собиқ етакчи, Samsung империясининг вориси Ли Же Ёндан ўзиб кетти: бизнес журнали Кимнинг бойлигини 9,6 миллиард долларга баҳолаган. Жанубий Корея стартапи президент Чеболдан устун келди, мамлакат бизнес оммавий ахборот воситалари бу ҳолатни ўзгарувчан давр рамзи сифатида олқишлади.

Чеболс қаттиқ иерархия, эгаларининг шахсий бойиш истаги, амалдорлар билан коррупцион алоқалар билан боғлиқ. Ким буларнинг барчасидан узоқлашишга ҳаракат қилади: чеболларнинг бошларидан фарқли ўлароқ, у тасодифий кийинади ва ҳипстер соқол қўяди, Kakao ходимларидан ўзини Браян деб аташларини сўрайди, шунингдек, директорларини инглизча исмлар билан чақиради. Шундай қилиб, тадбиркор ўзини иерархик корпоратив маданиятдан ажратишга интилади, бунда ходимлар юқори даражадаги ҳамкасбларига фақат унвони бўйича мурожаат қилишлари керак.

Ҳатто Kakao раҳбари вақти-вақти билан қонунни бузиш билан боғлиқ можаролар қаҳрамонига айланиб қолиши ҳам унга қўл келади ––кўпчилик бунда чеболларни айблайди, полиция орқали ноқонуний хатти-ҳаракатлар билан стартаперларни айблашмоқчидек ҳисоблашди. Шундай қилиб, 2015 йилда Жанубий Корея прокуратураси AҚШ Aдлия вазирлигидан Ким Лас-Вегасдаги Bellagio казиносида 21 соат ўйнагани ҳақида маълумот олди. Корея расмийлари мамлакат қонунлари фуқароларга ҳатто чет элда ҳам қимор ўйнашни тақиқлашини эслади ва қонунбузарлик учун эса уни аяшмади. Ҳукуматга қарашли газеталар Ким бир оқшомда қарийб 17 минг доллар йўқотгани ҳақида ғазаб билан хабар беришди (Ушбу сумма чеболлар билан боғлиқ можароларда тилга олинадиган суммалар олдида жуда кичик эди).

Бундан ташқари, ҳукумат компания прокуратуранинг жиноий ҳуқуқбузарликда гумон қилинаётган шахсларнинг ҳисоботларини кузатиш бўйича сўровларини бажаришни истамагани учун Kakaoга қарши чиқди. Бу ерда Ким ён беришга мажбур бўлди. Ҳукумат Kakaoга мамлакатдаги биринчи интернет-банкни очишга рухсат бериши муросанинг бир қисми бўлгани айтилмоқда.

2021 йил март ойида Ким Илон Маск ва Мелинда Гейцни ўз ичига олган The Giving Pledge ташаббусига қўшилишга қарор қилди ва ўз активларининг ярмидан кўпини хайрия ишларига бериш мажбуриятини имзолади. Айтилишича, хайрия Жанубий Кореянинг ижтимоий муаммоларини, хусусан, таълим билан боғлиқ муаммоларни ҳал қилиш учун сарфланади. Кўпинча креатив иқтисодиётнинг ривожланишига тўсиқ сифатида қатъий таълим тизими тилга олинади. "Ҳозирги таълим олий ўқув юртларидаги кириш имтиҳонларига қаратилган, бу ҳеч қандай ижодий фикрлашни талаб қилмайди", – деб афсусланади Ким.

У мамлакатда стартаплар учун қулай инвестиция экотизимини шакллантиришга ҳисса қўшмоқчи. “Кореяда ўз бизнесингизни бошлаш учун ўз ҳаётингизни хавф остига қўйишга тўғри келади: муваффақиятсизликка учрасангиз, демак, ҳамма сизга чек қўяди. Муваффақиятсизликдан жуда кўп қимматли сабоқлар оласиз, лекин энди улардан фойдаланиш имконингиз бўлмайди, дейди Ким. "Кремний водийсида венчур капитал муҳити шу қадар яхши ривожланганки, ёмон тажрибалар кўпинча яхши ғояларни яратадиган тадбиркорларга яратади". У мамлакатда айнан шундай иқлим яратмоқчи ва у ўз пулини шунга сарфламоқчи - у ўзининг иккита венчур капитали фирмаси орқали 70 дан ортиқ стартапларга сармоя киритган.

Жорий йилнинг март ойида Ким Бом Су хориждаги бизнес имкониятларини ўрганиш учун компания раиси лавозимини тарк етди. У ўзининг халқаро экспансиясини қўшни Японияда бошлашни режалаштирмоқда - бир пайтлар Ким эгалик қилган Naver лойиҳаси ўша мамлакатда машҳур кўнгилочар портал сифатида ўзини намоён қилган ва у бу муваффақиятни Kakao билан такрорлашга умид қилмоқда.