Timur Mirzayev 2013-yilda O‘zbekistondan AQShga ko‘chib borib, o‘sha yerda yuk mashinalari biznesini ochgan. Hozirda u Amerikada bir nechta yirik transport kompaniyalariga egalik qiladi. Bu haqda uning o‘zi so‘zlab berdi.

2021-yilda Qo‘shma Shtatlarda turli o‘lcham va mulkchilikka ega bo‘lgan qariyb 1,9 million yuk tashish kompaniyalari hisobga olingan. Ular har kuni umumiy qiymati 53 milliard dollardan ziyod 50 million tonnaga yaqin yukni tashiydi. Bu sohada 8,9 million kishi (kompaniya idoralari, omborxonalar, yuk mashinalari) band bo‘lib, ulardan qariyb 3,5 million nafari haydovchilardir.

AQShda yuk mashinalari sanoati ortiqchaligi emas, balki yetishmasligi muammodir

Hozir avtotransport kompaniyalari ikkita asosiy muammoga duch kelishmoqda: ishchi kuchi yetishmasligi va yoqilg‘i narxining oshishi. Sanoat uzoq vaqtdan beri va tez sur’atlar bilan o‘sib borayotganligi sababli ishchi kuchi yetishmasligi yuk mashinalari kompaniyalari uchun doimiy bosh og‘rig‘i bo‘lib kelgan. Tashqi ko‘rinishidan farqli o‘laroq biz hamma uchun yetarli bo‘lgan yuklar uchun emas, balki haydovchilar uchun raqobatlashamiz. Shu bois avtotransportda maoshlar yuqori, haydovchilarga qo‘shimcha mukofot va imtiyozlar berilmoqda.

Amerikada yuk mashinalari kompaniyasini ochishning ikki yo‘li

Birinchi usul: bosqichma-bosqich

Agar siz endigina AQShga ko‘chib borgan bo‘lsangiz hamda yuk tashish sohasida katta tajriba va hisobingizdagi katta mablag‘ bilan maqtana olmasangiz, unda siz sanoat bilan tanishishdan boshlashingiz kerak. Buning eng yaxshi yo‘li – o‘zingiz haydovchi bo‘lish va hamma narsani ichkaridan ko‘rishdir.

Buning uchun o‘qishga borishingiz va CDL (tijorat transport vositalarini boshqarish uchun litsenziya) olishingiz kerak. Shundan so‘ng yuk mashinasi haydovchisi sifatida ishga joylashishingiz mumkin. Dastlab, kompaniya sizni o‘rganuvchi sifatida ishga oladi, ya’ni trening o‘tkazadi, barcha hujjatlaringizni tekshiradi va sizni sinovdan o‘tkazadi. Shundan keyin biroz tajriba orttirganingizdan so‘ng kompaniya haydovchisi maqomiga o‘tasiz – kompaniya sizga yuk mashinasini beradi va siz uni o‘zingiz boshqarasiz.

Bir muncha vaqt kompaniya haydovchisi bo‘lib ishlaganingizdan so‘ng, tajriba orttirib, biroz pul tejab, keyingi bosqichga – Lease Ownerga o‘tishingiz mumkin. Bunday haydovchining o‘zi yuk mashinasining barcha xarajatlarini to‘laydi: ijara, sug‘urta, yoqilg‘i, ya’ni yuk mashinasi bilan bog‘liq barcha xarajatlar. Shuningdek, u yukni topish uchun kompaniya komissiyasining 10-15 foizini to‘laydi.

Biroz vaqt o‘tgach, haydovchi o‘z yuk mashinasini sotib oladi va Owner Operatorga aylanadi. Xulosa shuki, siz hamkorlik qilmoqchi bo‘lgan kompaniyani o‘zingiz tanlaysiz. Kompaniya sizga yukni beradi, siz unga yuk narxining bir foizini to‘laysiz va qolgan barcha xarajatlarni o‘zingiz qoplaysiz.

Hozirda AQShda taxminan 3,5 million yuk mashinasi haydovchilari bo‘lib, ularning aksariyati owner-operatorlardir. Bu kompaniyaga egalik qilish yo‘lidagi so‘nggi qadamdir. Ikkinchi yuk mashinasini sotib olib, haydovchini joylashtirishingiz bilan siz yuk tashish kompaniyasining egasiga aylanasiz.

Aslida kompaniyaning normal ishlashi uchun yuk mashinasi va haydovchi yetarli emas. Boshqa bo‘limlar ham kerak: dispetcherlik, xavfsizlik, buxgalteriya hisobi, yangilash, ELD, marketing, fleet.

Ikkinchi usul: AQShda yuk tashish kompaniyasini sotib olish

Agar sizda boshlang‘ich mablag‘ (taxminan 200 ming dollar) bo‘lsa va siz yuk tashish tizimiga boshidanoq kirishni xohlamasangiz, AQShda yuk tashish kompaniyasini ochish jarayoni tezlashishi mumkin.

Birinchi qadam siz yoki AQShda 5-6 yildan beri faoliyat yuritayotgan avtotransport kompaniyasining vakolatli vakili uchun ro‘yxatdan o‘tishdir. Gap shundaki, Amerikada yangi kompaniyalar unchalik ishonchli emas va ularga mijozlar topish qiyinroq.

Yuk tashish biznesida kompaniyaning yoshi muhim ahamiyatga ega. Birinchidan, uzoq yillik kompaniyalar sug‘urta polislarini arzon narxlarda sotib oladilar; ular tajribali kompaniya sifatida qaraladi, shuning uchun ular bozordagi barcha mavjud mijozlarga kirish imkoniga ega; FMCSA (Federal Motor Carrier Safety Administration – avtotransport vositalari Federal xavfsizlik boshqarmasi)dan audit kelishi xavfi ham yo‘q. Bunday auditlar birinchi olti oylik faoliyatdan so‘ng yangi kompaniyalarga keladi, ammo kompaniya bozorda uzoq vaqt qolib ketsa, unga tahdid bo‘lmaydi.

Ko‘p yillik faol kompaniyaga ega bo‘lganingizdan so‘ng sug‘urtani tanlaydi, bu sizning avtoparkingizni ko‘paytirish va vaqt o‘tishi bilan rivojlanish imkonini beradi.

Keyinchalik, kompaniyangiz uchun siz ishlayotgan davlat talablariga javob beradigan zarur litsenziyalar, ruxsatnomalar va barcha hujjatlarni beradilar va kompaniyangiz uchun yuk mashinalarini topadilar.

Boshida kompaniya 5 ta yuk mashinasi, 5 ta tirkama ijaraga oladi va 5 ta tajribali haydovchini ishga oladi.

Yakuniy bosqich – ofis va xodimlarni o‘qitishni tashkil etish. Kompaniya siz uchun ofis maydonini ijaraga beradi, yuk mashinalari uchun uskunalar va foydali qurilmalar sotib oladi, shuningdek, TMS (bu CRM kabi, faqat yuk mashinalari biznesi uchun), elektron pochta, telefon raqamlarini ulaydi.

Bundan tashqari, tajribali xodimlarni yollaydi yoki tajribasizlarni o‘qitadi.

Ushbu jarayon davomida kompaniya mutaxassislari biznes egasiga ishning barcha nozik tomonlarini o‘rgatishadi. Kompaniya uning yaxshi munosabati va muvaffaqiyatidan manfaatdor, chunki bu uning obro‘si. Shuning uchun, u keyingi nima qilishni aniq bilishiga ishonch hosil qilmaguncha, u erkin suzishga qo‘yib yuborilmaydi.

Yoqilg‘i qimmat – nima qilish kerak?

So‘nggi paytlarda yoqilg‘i kartalari ko‘plab transport kompaniyalarining arsenalida bo‘lishi kerak bo‘lgan mahsulotga aylandi. Kompaniyamizning bir qismi sifatida biz bunday kartalarni taqdim etamiz va yuk tashuvchi korxonalarga yuk mashinalariga yonilg‘i quyish orqali pul ishlashlariga yordam beramiz. Hozir bizda 2000 ga yaqin yoqilg‘i kartalarimiz mavjud. Biz bilan mijozlar barcha yirik yoqilg‘i quyish shoxobchalarida gallon yoqilg‘i uchun 70 sentgacha tejaydi. Shuningdek, biz mijozlarimizga kredit beramiz, ya’ni siz kartangizni to‘ldirishingiz shart emas – mablag‘lar allaqachon unga o‘tkaziladi. Avval foydalanasiz, keyin to‘laysiz.

Keling, yonilg‘i kartasi qanday ishlashini va u bilan qanday qilib pulni tejash mumkinligini ko‘rib chiqaylik.

Yuk mashinasi 100 milga taxminan 6-7 gallon dizel sarflaydi. Endi yoqilg‘ining narxi bir gallon uchun o‘rtacha 4-5 dollarni tashkil etadi. Agar hisoblasangiz, bitta yuk mashinasi haftasiga faqat dizel uchun 2-3 ming dollar sarflashi mumkin.

Yoqilg‘i kartasi oddiy bank kartasiga o‘xshaydi. Yuk mashinasi haydovchisi u bilan faqat yoqilg‘i quyish shoxobchalarida to‘lashi mumkin. Bu yoqilg‘i narxini nazorat qilishning juda yaxshi usuli va shu bilan birga haydovchilar kompaniya pullarini chapga va o‘ngga sarflamasliklariga ishonch hosil qiladi.

Kartadagi xarajatlarni onlayn kuzatish mumkin. Haydovchi qachon va qayerda yoqilg‘i quygani, qanday yoqilg‘i va qancha litr sotib olgani ko‘rinadi. Bundan tashqari, cheklovlarni o‘rnatish mumkin, masalan, haydovchilarga yoqilg‘ini faqat ma’lum bir yoqilg‘i quyish shoxobchalarida yoki kunning muayyan vaqtlarida sotib olishga ruxsat berish mumkin, shuningdek, har bir to‘ldirish uchun gallon sonini cheklasa bo‘ladi. Siz istalgan vaqtda kartangizni bloklashingiz yoki blokdan chiqarishingiz mumkin. Shuningdek, haydovchilar har safar kartani to‘ldirganlarida naqd pul, rebait yoki chegirma oladilar. Aytaylik, haydovchi yoqilg‘i quyish shoxobchasiga kirib, 100 litr yonilg‘i quydi va gallon uchun 50 sent chegirma oldi. Bu sizga haftasiga yuzlab dollarni tejash imkonini beradi.

Shunisi e’tiborga molikki, Amerika yoqilg‘i quyish shoxobchalari yoqilg‘i sotishdan deyarli daromad olmaydi. Daromadlarining katta qismi boshqa manbalardan keladi, deydi Timur Mirzayev.