IT gigantlarida ish o‘rinlarini qisqarishi bilan bog‘liq vaziyatlarni The Verge va Forbes jurnallari tahlil qilishga urindi. The Verge’da ishdan bo‘shatishning asosiy sabablari-investorlar bosimi va har bir xodimga to‘g‘ri keladigan rentabellik nazoratidir, shuningdek, "hamma bo‘shatyapti, biz ham bo‘shatamiz" ruhidagi boshqaruv inersiyasi. Forbes ularga insoniy va moliyaviy resurslarni qayta taqsimlash zarurligini va ular bo‘lmagan taqdirda ham moliyaviy o‘sishni ko‘rsatish istagini qo‘shadi.

Ishdan bo‘shatish to‘g‘risida e’lon qilganda, kompaniyalar bir xil argumentlardan foydalanadi: yaqinlashib kelayotgan retsessiya va pandemiya davrida ortiqcha ishga yollash ko‘paygani. Shunday qilib, Meta 2022 yil noyabrida 11 ming xodimni ishdan bo‘shatdi, Amazon esa ikki bosqichda 10 ming va 18 ming ish joyini yo‘q qildi. Shunday qilib, Google 12 ming kishini qisqartirish rejasini e’lon qildi va Microsoft 10 ming xodimni ishdan bo‘shatishini e’lon qildi. Jurnalistlar kompaniya rasmiylarining murojaatini keltiradilar va ularning matnlari hayratlanarli darajada o‘xshash.

The Verge iqtisodchilarga savollar bilan murojaat qildi: ishdan bo‘shatish sabablari nima va ular haqiqatan ham mavjudmi? "Texnologiya kompaniyalari xodimlarni ishdan bo‘shatishayotganga o‘xshaydi, chunki... boshqa texnologiya kompaniyalari ishchilarni ishdan bo‘shatishmoqda."

Massachusets texnologiya institutining Sloan menejment maktabi dekanining yordamchisi Maykl Kusumanoning so‘zlariga ko‘ra, investorlar kompaniyalarni baholash prinsipini o‘zgartirganlarida bo‘lishi mumkin. Daromad juda tez o‘sib borayotganida, yiliga 20% yoki 30%, hech kim foyda haqida qayg‘urmaydi. Ammo hozir hamma bunday o‘sish davridan o‘tdi, shuning uchun investorlar ko‘proq ehtiyotkor bo‘lishdi.

IT kompaniyalar o‘nlab va hatto yuzlab milliard dollar zahiraga ega. Ammo investor foyda va zarar to‘g‘risidagi hisobotni o‘rganayotganda, u bu zaxiralar haqida o‘ylamaydi. Texnologik kompaniyalarining investitsiya qiymatini o‘lchash uchun asosan har bir xodimga to‘g‘ri keladigan daromad hisoblanadi. Pandemiya davrida keng miqyosda ishga yollash har bir xodimga tushadigan daromadning kamayishiga olib keldi. Kusumano fikricha, Microsoft kabi texnologiya kompaniyalari har bir xodim uchun yiliga 500 000 dollar (yoki kamida 300 000 dollar) ishlab chiqarishi kerak. Millionlab, hatto milliardlab dollarlarni ishdan bo‘shatish nafaqasi uchun sarflaganiga qaramay, kompaniyalar har bir xodimga to‘g‘ri keladigan daromadni hisoblagan taqdirda ko‘proq daromad topayotganga o‘xshaydi.

Ammo Stenford Oliy biznes maktabi professori Jeffri Pfeffer bu fikrga qo‘shilmaydi. Uning fikricha, IT kompaniyalar ishdan bo‘shatilganda bir-birlaridan nusxa ko‘chirishadi, chunki "fikrlash og‘ir ish, shuning uchun ko‘pchilik menejerlar buni qilmaydi". Ishdan bo‘shatish xarajatlarni kamaytirish o‘rniga daromadni kamaytiradi, dedi Pfeffer.

Ishdan bo‘shatishlar qimmatli qog‘ozlar narxini ko‘taradimi yoki yo‘qmi, bu haqdagi tadqiqotlar ziddiyatli. 2020 yilgi koronavirus pandemiyasi davrida ishdan bo‘shatishlar aksiyalar narxiga umuman ta’sir qilmadi.

Forbes o‘z nashrida kompaniyalarning haddan tashqari pandemiya o‘sishi nazariyasiga asoslanadi va o‘sha paytda Amazon va Meta bir necha oy ichida o‘z xodimlari sonini ikki baravar oshirganini eslaydi.

The Verge argumentlariga qo‘shilgan holda, Forbes ommaviy ishdan bo‘shatishning yana ikkita sababini qo‘shadi.

Birinchidan, IT doimo istiqbolli innovatsiyalarga, unicorn startaplariga va shiddatli o‘sishga qaratilgan. Ammo potensial turg‘unlik daromadga tahdid solsa, katta o‘sishni davom ettirishning bir usuli ko‘proq mahsulot sotish yoki narxlarni oshirishdir. Yana bir yo‘l - ishchi kuchingiz va xarajatlaringizni kamaytirish. Iqtisodchilar iqtisoddagi pasayishni bashorat qilganidek, ko‘plab kompaniyalar qisqartirishni tanlamoqda.

Ikkinchi sabab - innovatsiyalar. Texnologiya va biznes strategiyalarining doimiy o‘zgarishi tufayli ayrim jamoalar orqada qoladi. Kompaniyalar esa insoniy va moliyaviy resurslarni qayta taqsimlashga majbur. Masalan, Microsoft deyarli bir vaqtning o‘zida 10 ming kishining qisqarishi bilan OpenAI’ga 10 milliard dollar sarmoya kiritish rejalarini e’lon qildi.

Ishdan bo‘shatishning haqiqiy sabablari nima bo‘lishidan qat’i nazar, ular uzoq muddatli muvaffaqiyat haqida o‘ylaydigan moliyaviy mas’uliyatli kompaniyalarning investorlari oldida imij yaratishlari kerak. Ammo Jeff Pfeffer The Verge sharhida ishdan bo‘shatishning isbotlangan va ko‘pincha e’tibordan chetda qoladigan ta’sirini ta’kidladi: ular odamlarga zarba berib, nafaqat ishdan bo‘shatilganlar, balki qolganlar orasida ham stressni kuchaytirdi. Bu ularning ishiga va kompaniya biznesiga salbiy ta’sir qiladi.