Мессенжерлар ва чатлар ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланди, улардан фойдаланиш кундан-кунга ошмоқда. Гап бевосита сунъий интеллектга асосланган чат-ботлар, хусусан, ChatGPT ҳақида кетаркан, уларга нисбатан Ўзбекистоннинг ўзига хос хусусиятлари ва ёндашувлари мавжудлигини эслатиб ўтиш мақсадга мувофиқдир. Мақоламиз шу ҳақда: ChatGPTнинг ижобий ва салбий жиҳатларига тўхталамиз, ушбу платформанинг Ўзбекистон учун қанчалик фойдали эканлигини баҳолаймиз.

ChatGPT ҲАҚИДА

ChatGPT — Open AI томонидан ишлаб чиқилган сунъий интеллектга асосланган табиий нутқни яратиш технологияси. У одамлар билан табиий тилда мулоқот қила оладиган чат-ботларни яратиш имконини беради. ChatGPT чуқур ўрганиш орқали қувватланади, бу унга катта ҳажмдаги матнли маълумотлардан “ўрганиш” ва инсон нутқига тақлид қилувчи жавобларни яратиш имконини беради.

Сиз учун қизиқ бўлиши мумкин:

• ChatGPT қандай ишлайди? T9, ориқ-семиз эркаклар, Барак Обама, трансформер (1-қисм)
• ChatGPT қандай ишлайди? Етти мингта Шекспир, оч балиқлар ва математика (2-қисм)
• ChatGPT қандай ишлайди? “Жамият тарбиялаган” модел, чат-ботнинг портлаши, матндан расмга (3-қисм)

Мослашувчан ва табиий нутқни яратиш қобилияти туфайли ChatGPT банк секторидан тортиб тиббиёт соҳасигача бўлган соҳаларда қўлланилади. У мижозларнинг саволларига автоматик жавоб бериш, катта ҳажмдаги маълумотларни қайта ишлаш ва бошқалар учун ишлатилиши мумкин. Бундан ташқари, у таълим тизимини такомиллаштириш, ақлли уйларни яратиш ва бошқа қизиқарли ва инновацион маҳсулотларни ишлаб чиқиш учун ишлатилиши мумкин.

ChatGPT табиий жавобларни яратиш ва контекстни ҳисобга олиш қобилияти туфайли жуда кўп кучга эга.

ChatGPTНИНГ БАЪЗИ ХУСУСИЯТЛАРИ

1. Мижозларнинг сўровларига автоматик жавоб бериш: ChatGPT мижозларнинг саволларига жавоб бериш учун чат-бот сифатида ишлатилиши мумкин, бу мижозлар кутиш вақтини сезиларли даражада қисқартириши ва мижозлар эҳтиёжини қондиришни яхшилаши мумкин.
2. Матн яратиш: ChatGPT мақолалар, янгиликлар, шарҳлар, илмий мақолалар каби матнларни яратиш учун ишлатилиши мумкин, бу эса одамларнинг ишини осонлаштиради ва уларнинг диққатини янада мураккаброқ вазифаларга қаратишга ёрдам беради.
3. Ўқитувчи ёрдамчиси: ChatGPT ўқув материалларини яратиш, уй вазифаларини автоматик текшириш ва талабалар саволларига жавоб бериш учун ўқитувчи ёрдамчиси сифатида ишлатилиши мумкин.
4. Катта ҳажмдаги маълумотларни қайта ишлаш: ChatGPT катта ҳажмдаги маълумотларни қайта ишлаш учун ишлатилиши мумкин, бу маълумотларни таҳлил қилиш ва хатоларни бартараф этиш жараёнини сезиларли даражада тезлаштириши мумкин.
5. Ёрдам столи юкини мувозанатлаш: ChatGPT ёрдам столларини юклаш учун ишлатилиши мумкин, шунда ходимлар жиддийроқ муаммоларга эътибор қаратишлари мумкин, ChatGPT эса оддий сўровларга жавоб беради.
6. Дастурий таъминотни тузатиш: ChatGPT дастурий таъминотни созлашда ёрдам бериш учун ишлатилиши мумкин, масалан, фойдаланувчи интерфейсларини синаб кўриш.

ChatGPT чуқур ўрганиш ва табиий тилни моделлаштиришга асосланган. Унга кириш сифатида берилган матн маълумотлари корпусидан ўрганиш учун генератив моделлар деб аталадиган алгоритмлардан фойдаланади.

Ушбу ўқув жараёни ChatGPTга контекстни тушуниш ва тил конструкциялари, сўз бирикмалари ва мулоқот пайтида инсон хатти-ҳаракатларини таҳлил қилиш имконини беради. Фойдаланувчи савол берганда ёки маълум бир баёнот берганида, ChatGPT киритилган маълумотларни таҳлил қилади ва контекстга энг мос келадиган жавобни яратиш учун тўпланган билимлардан фойдаланади.

ChatGPTдан фойдаланадиган чат-ботни турли тиллар ва мавзулар билан ишлаш учун созлаш мумкин (ChatGPTга муайян тажриба соҳаларига мослашиш имконини берадиган “нозик созлаш” функциясини амалга ошириш орқали).

Умуман олганда, ChatGPT кўп қиррали технология бўлиб, у турли соҳаларда қўлланилиши мумкин ва бошқа кўплаб технологиялар, масалан, машиналарни ўрганиш, нейрон тармоқлар ва бошқалар билан бирлаштирилган.

ChatGPTDAN ФОЙДАЛАНИШНИНГ АФЗАЛЛИКЛАРИ

Мижозлар саволларига жавобларни автоматлаштириш

Мижозларнинг саволларига жавобларни автоматлаштириш ChatGPTдан фойдаланишнинг асосий афзалликларидан биридир. Бу саволларга жавоб бериш вақтини қисқартиради, иш самарадорлигини оширади ва мижозлар эҳтиёжини қондиришни яхшилайди.

ChatGPT ёрдамида саволларга жавоб беришни автоматлаштиришнинг бир неча асосий афзалликлари:

1. Жавоб вақтини қисқартириш: ChatGPT сўровларни жуда тез қайта ишлайди, бу эса мижозларга одамлардан жавоб кутмасдан, ўз саволларига бир зумда жавоб олиш имконини беради.
2. Такрорий саволларга жавоб бериш: ChatGPTдан соатлар, манзиллар ва шунга ўхшашлар каби такрорий сўровларга автоматик жавоб бериш учун фойдаланиш мумкин, бу ёрдам столидаги юкни сезиларли даражада камайтириши мумкин.
3. Жавоблар сифатини яхшилайди: ChatGPT мижозларнинг саволларига аниқроқ жавоб бериш учун ишлатилиши мумкин, чунки у чуқур ўрганишдан фойдаланади ва катта ҳажмдаги маълумотларни таҳлил қилади.
4. Сўровлар ҳажми каттароқ: ChatGPT одамга қараганда кўпроқ сўровларни бажара олади, бу сизга кўпроқ мижозларга хизмат кўрсатиш ва даромадни ошириш имконини беради.

Саволларга тез ва аниқ жавоб бериш

ChatGPTнинг энг фойдали хусусиятларидан бири бу саволларингизга тез ва аниқ жавоб олиш имкониятидир. ChatGPT нейрон тармоқлардан фойдаланганлиги сабабли, у жавобларни анъанавий қидирув тизимларига қараганда анча аниқроқ бериши мумкин.

Шу билан бирга, ChatGPT математика ёки тарих каби муайян билим соҳаларига оид саволларга жавоб бериши мумкин. Шундай қилиб, фойдаланувчи ушбу соҳадаги мутахассисдан жавоб олиши мумкин, бу эса жавоб сифатини сезиларли даражада яхшилайди.

Шуни ҳам таъкидлаш керакки, ChatGPT турли тилларда ишлай олади, бу уни турли мамлакатлар ва маданиятлардан фойдаланувчилар учун очиқ қилади. Бу, айниқса, чет тилини ўрганаётган ва ўз билимини синаб кўрмоқчи бўлганлар учун фойдалидир.

Бундан ташқари, ChatGPT бизнес учун фойдали бўлиши мумкин, чунки у мижозларга хизмат кўрсатишда ёрдам бериши мумкин. Компаниялар мижозлар саволларига жавоб берадиган чатботларни яратиш учун ChatGPTдан фойдаланишлари мумкин. Бу жавоб вақтини сезиларли даражада қисқартириши ва мижозларнинг қониқишини ошириши мумкин.

Умуман олганда, ChatGPTдан фойдаланиш маълумот олишни анча осонлаштириши ва фойдаланувчиларнинг вақтини тежаш имконини беради. Саволларга тез ва аниқ жавоб кундалик ҳаётда ҳам, бизнесда ҳам фойдали бўлиши мумкин.

Катта ҳажмдаги маълумотларни қайта ишлаш

ChatGPTдан фойдаланишнинг яна бир фойдали жиҳати бу катта ҳажмдаги маълумотларни қайта ишлаш қобилиятидир. Масалан, фойдаланувчи бирор мавзуни ўрганмоқчи бўлса, у ҳолда интернетда маълумот қидиришга вақт сарфламасдан кўплаб саволлар бериб, уларга жавоб олиши мумкин. ChatGPT турли манбалардан олинган маълумотларни тезда таҳлил қилади ва фойдаланувчига унинг сўровларига жавоб беради.

Шу билан бирга, ChatGPT турли соҳалардаги янги технологиялар ва тенденцияларни тадқиқ қилиш учун фойдали бўлиши мумкин. Масалан, у янги илмий кашфиётлар, бозордаги янги маҳсулот ёки хизматларни таҳлил қилиш учун ишлатилиши мумкин. Фойдаланувчи ушбу мавзу бўйича саволлар бериши ва долзарб жавобларни олиши мумкин, бу эса унга ўз соҳасидаги сўнгги янгиликлардан хабардор бўлишга ёрдам беради.

Бундан ташқари, ChatGPT баъзи бизнес жараёнларини автоматлаштириш учун ишлатилиши мумкин. Масалан, компания ChatGPTдан мижозлар сўровлари ёки фикр-мулоҳазалари каби катта ҳажмдаги кирувчи маълумотларни қайта ишлаш учун фойдаланиши мумкин. ChatGPT ушбу маълумотларни тез ва аниқ қайта ишлаши ва кейинги иш учун компаниянинг керакли бўлимларига тарқатиши мумкин.

Ишлашни сезиларли даражада соддалаштириши мумкин. У фойдаланувчиларга янги мавзуларни ўрганишга, ўз соҳасидаги янгиликларни кузатишга ёки бизнесдаги маълумотларни қайта ишлашга ёрдам беради.

ChatGPTДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ САЛБИЙ ТОМОНЛАРИ

Мижоз билан мулоқот қилиш имкониятлари чекланган

ChatGPT жуда кўп ижобий томонларга эга бўлсада, ушбу технологиядан фойдаланишнинг баъзи салбий томонлари ҳам мавжуд. Улардан бири — мижоз билан мулоқот қилиш имконияти чекланган.

ChatGPT маълумот олишнинг қулай ва тезкор усули бўлишига қарамай, у мижоз билан жонли мулоқотни алмаштира олмайди. Баъзи саволларга автоматик жавоб бериш учун жуда мураккаб бўлиши мумкин ва мижоз компания ходими билан шахсий мулоқотга муҳтож бўлиши мумкин.

Бироқ, ChatGPT мижознинг индивидуал эҳтиёжлари ва талабларига мослаштирилмаслиги ва муайян вазият учун энг мос ечимни таклиф қилмаслиги мумкин. Баъзи ҳолларда ChatGPT мижознинг саволига тўғри жавоб бермаслиги мумкин. Мисол учун, агар тизим маълум бир мавзу учун янги бўлса, у нотўғри ёки тўлиқ бўлмаган жавоб бериши мумкин. Бу қарор қабул қилишда хатоларга ва баъзи ҳолларда жиддий оқибатларга олиб келиши мумкин.

Бундан ташқари, ChatGPT, айниқса, кўплаб алоқа марказлари агентлари ишлатилган ҳудудларда иш йўқотишларига олиб келиши мумкин. ChatGPT ишчиларнинг бир қисмини алмаштириши мумкин, бу эса жамиятда ижтимоий муаммоларни келтириб чиқариши мумкин. Умуман олганда, ChatGPTдан фойдаланишнинг салбий томонлари бор.

Мураккаб сўровларни қайта ишлашнинг чекланган имкониятлари

ChatGPTдан фойдаланишнинг яна бир салбий томони — унда мураккаб сўровларни қайта ишлаш қобилиятининг чекланганлигидир. ChatGPT оддий саволларга тез ва аниқ жавоб бера олса-да, мавзу ва ижодий фикрлаш элементларини чуқур тушунишни талаб қилувчи мураккаброқ сўровларни бажара олмаслиги мумкин. Мисол учун, агар бемор тиббий ташхис ҳақида савол берса, ChatGPT умумий жавоб бериши мумкин, аммо шифокор каби аниқ ташхис қўя олмайди.

Бундан ташқари, ChatGPT саволнинг баъзи нюанслари ва контекстини ҳисобга олмаслиги мумкин, бу нотўғри хулосалар ёки тўлиқ бўлмаган жавобларга олиб келиши мумкин. Бундай ҳолда, мижоз жавоб ва хизматдан норози бўлиши мумкин. Баъзи мижозлар ўзларининг саволларига батафсилроқ ва шахсий жавоб олиш учун жонли одам билан гаплашишни афзал кўришлари мумкин.

ChatGPTдан фойдаланишнинг яна бир муаммоси унинг янги ва тавсифланмаган сценарийларга мослашиш қобилиятининг чекланганлиги бўлиши мумкин. Агар мижоз ChatGPT ўқитилмаган саволни сўраса, у тўғри жавоб бера олмаслиги мумкин. Бундай ҳолат мижознинг салбий ҳис-туйғуларига ва умуман ChatGPT ҳақида салбий тасаввурга олиб келиши мумкин.

Хавфсизлик ва махфийлик масалалари

ChatGPTдан фойдаланишнинг яна бир салбий томони — бу хавфсизлик ва махфийлик муаммолари. ChatGPT интернетда ишлаганлиги сабабли, баъзи ҳолларда фойдаланувчиларнинг шахсий маълумотларининг махфийлиги ва хавфсизлигига таҳдид бўлиши мумкин. Мисол учун, агар фойдаланувчи паспорт рақами ёки банк ҳисоби каби шахсий маълумотлари ҳақида савол берса, бу савол ўғирланиши ёки фирибгарлик учун ишлатилиши мумкин.

Бундан ташқари, агар тизим маълумотларни аноним сақласа, у ҳолда ҳеч қандай тугун маълумотлар ўғирланмаслигига ваъда бера олмайди. Чат-ботлардан тажовузкорлар сохта веб-сайтлар яратадиган ва мижозлар маълумотларини ушлаб турувчи фишинг ҳужуми учун ишлатилиши мумкин. Масалан, чат-бот фойдаланувчидан саволга тезкор жавоб олиш учун ўз маълумотларини қолдиришни таклиф қилиши мумкин, шу билан бирга тажовузкор бу маълумотларга кириш ҳуқуқига эга бўлади.

Бундан ташқари, ChatGPT фойдаланувчи компютерига зарар етказадиган зарарли дастурлар ёки вирусларни тарқатиш учун ишлатилиши мумкин. Албатта, бундай таҳдидларни турли хил хавфсизлик чоралари билан юмшатиш мумкин, аммо ҳеч қандай ҳимояни 100 фоиз кафолатлаб бўлмайди.

(Мақоланинг давоми бор. Эртага, 21 июн куни соат 12:00да жойланадиган иккинчи қисмда ChatGPTдан фойдаланиш соҳаларига мисоллар келтирамиз, ушбу платформадан фойдаланишнинг Ўзбекистон учун хос жиҳатлари, фойдали ва салбий томонлари ва бундан олинадиган сабоқларга тўхталамиз)

Шоҳруҳ Раҳмат,
“Ахборот технологиялар ва ахборот ресурсларини ривожлантириш маркази” ДУК
Лойиҳалар бажарилишини назорат ва таҳлил қилиш бўлими бошлиғи