Тимур Мирзаев 2013 йилда Ўзбекистондан AҚШга кўчиб бориб, ўша ерда юк машиналари бизнесини очган. Ҳозирда у Америкада бир нечта йирик транспорт компанияларига эгалик қилади. Бу ҳақда унинг ўзи сўзлаб берди.

2021 йилда Қўшма Штатларда турли ўлчам ва мулкчиликка эга бўлган қарийб 1,9 миллион юк ташиш компаниялари ҳисобга олинган. Улар ҳар куни умумий қиймати 53 миллиард доллардан зиёд 50 миллион тоннага яқин юкни ташийди. Бу соҳада 8,9 миллион киши (компания идоралари, омборхоналар, юк машиналари) банд бўлиб, улардан қарийб 3,5 миллион нафари ҳайдовчилардир.

AҚШда юк машиналари саноати ортиқчалиги эмас, балки етишмаслиги муаммодир

Ҳозир автотранспорт компаниялари иккита асосий муаммога дуч келишмоқда: ишчи кучи етишмаслиги ва ёқилғи нархининг ошиши. Саноат узоқ вақтдан бери ва тез суръатлар билан ўсиб бораётганлиги сабабли ишчи кучи етишмаслиги юк машиналари компаниялари учун доимий бош оғриғи бўлиб келган. Ташқи кўринишидан фарқли ўлароқ биз ҳамма учун етарли бўлган юклар учун эмас, балки ҳайдовчилар учун рақобатлашамиз. Шу боис автотранспортда маошлар юқори, ҳайдовчиларга қўшимча мукофот ва имтиёзлар берилмоқда.

Aмерикада юк машиналари компаниясини очишнинг икки йўли

Биринчи усул: босқичма-босқич

Aгар сиз эндигина AҚШга кўчиб борган бўлсангиз ҳамда юк ташиш соҳасида катта тажриба ва ҳисобингиздаги катта маблағ билан мақтана олмасангиз, унда сиз саноат билан танишишдан бошлашингиз керак. Бунинг энг яхши йўли – ўзингиз ҳайдовчи бўлиш ва ҳамма нарсани ичкаридан кўришдир.

Бунинг учун ўқишга боришингиз ва CDL (тижорат транспорт воситаларини бошқариш учун лицензия) олишингиз керак. Шундан сўнг юк машинаси ҳайдовчиси сифатида ишга жойлашишингиз мумкин. Дастлаб, компания сизни ўрганувчи сифатида ишга олади, яъни тренинг ўтказади, барча ҳужжатларингизни текширади ва сизни синовдан ўтказади. Шундан кейин бироз тажриба орттирганингиздан сўнг компания ҳайдовчиси мақомига ўтасиз – компания сизга юк машинасини беради ва сиз уни ўзингиз бошқарасиз.

Бир мунча вақт компания ҳайдовчиси бўлиб ишлаганингиздан сўнг, тажриба орттириб, бироз пул тежаб, кейинги босқичга – Lease Ownerга ўтишингиз мумкин. Бундай ҳайдовчининг ўзи юк машинасининг барча харажатларини тўлайди: ижара, суғурта, ёқилғи, яъни юк машинаси билан боғлиқ барча харажатлар. Шунингдек, у юкни топиш учун компания комиссиясининг 10-15 фоизини тўлайди.

Бироз вақт ўтгач, ҳайдовчи ўз юк машинасини сотиб олади ва Owner Operatorга айланади. Хулоса шуки, сиз ҳамкорлик қилмоқчи бўлган компанияни ўзингиз танлайсиз. Компания сизга юкни беради, сиз унга юк нархининг бир фоизини тўлайсиз ва қолган барча харажатларни ўзингиз қоплайсиз.

Ҳозирда AҚШда тахминан 3,5 миллион юк машинаси ҳайдовчилари бўлиб, уларнинг аксарияти owner-operatorлардир. Бу компанияга эгалик қилиш йўлидаги сўнгги қадамдир. Иккинчи юк машинасини сотиб олиб, ҳайдовчини жойлаштиришингиз билан сиз юк ташиш компаниясининг эгасига айланасиз.

Aслида компаниянинг нормал ишлаши учун юк машинаси ва ҳайдовчи етарли эмас. Бошқа бўлимлар ҳам керак: диспетчерлик, хавфсизлик, бухгалтерия ҳисоби, янгилаш, ELD, маркетинг, fleet.

Иккинчи усул: AҚШда юк ташиш компаниясини сотиб олиш

Aгар сизда бошланғич маблағ (тахминан 200 минг доллар) бўлса ва сиз юк ташиш тизимига бошиданоқ киришни хоҳламасангиз, AҚШда юк ташиш компаниясини очиш жараёни тезлашиши мумкин.

Биринчи қадам сиз ёки AҚШда 5-6 йилдан бери фаолият юритаётган автотранспорт компаниясининг ваколатли вакили учун рўйхатдан ўтишдир. Гап шундаки, Aмерикада янги компаниялар унчалик ишончли эмас ва уларга мижозлар топиш қийинроқ.

Юк ташиш бизнесида компаниянинг ёши муҳим аҳамиятга эга. Биринчидан, узоқ йиллик компаниялар суғурта полисларини арзон нархларда сотиб оладилар; улар тажрибали компания сифатида қаралади, шунинг учун улар бозордаги барча мавжуд мижозларга кириш имконига эга; FMCSA (Federal Motor Carrier Safety Administration – автотранспорт воситалари Федерал хавфсизлик бошқармаси)дан аудит келиши хавфи ҳам йўқ. Бундай аудитлар биринчи олти ойлик фаолиятдан сўнг янги компанияларга келади, аммо компания бозорда узоқ вақт қолиб кетса, унга таҳдид бўлмайди.

Кўп йиллик фаол компанияга эга бўлганингиздан сўнг суғуртани танлайди, бу сизнинг автопаркингизни кўпайтириш ва вақт ўтиши билан ривожланиш имконини беради.

Кейинчалик, компаниянгиз учун сиз ишлаётган давлат талабларига жавоб берадиган зарур лицензиялар, рухсатномалар ва барча ҳужжатларни берадилар ва компаниянгиз учун юк машиналарини топадилар.

Бошида компания 5 та юк машинаси, 5 та тиркама ижарага олади ва 5 та тажрибали ҳайдовчини ишга олади.

Якуний босқич – офис ва ходимларни ўқитишни ташкил этиш. Компания сиз учун офис майдонини ижарага беради, юк машиналари учун ускуналар ва фойдали қурилмалар сотиб олади, шунингдек, TMS (бу CRM каби, фақат юк машиналари бизнеси учун), электрон почта, телефон рақамларини улайди.

Бундан ташқари, тажрибали ходимларни ёллайди ёки тажрибасизларни ўқитади.

Ушбу жараён давомида компания мутахассислари бизнес эгасига ишнинг барча нозик томонларини ўргатишади. Компания унинг яхши муносабати ва муваффақиятидан манфаатдор, чунки бу унинг обрўси. Шунинг учун, у кейинги нима қилишни аниқ билишига ишонч ҳосил қилмагунча, у эркин сузишга қўйиб юборилмайди.

Ёқилғи қиммат – нима қилиш керак?

Сўнгги пайтларда ёқилғи карталари кўплаб транспорт компанияларининг арсеналида бўлиши керак бўлган маҳсулотга айланди. Компаниямизнинг бир қисми сифатида биз бундай карталарни тақдим этамиз ва юк ташувчи корхоналарга юк машиналарига ёнилғи қуйиш орқали пул ишлашларига ёрдам берамиз. Ҳозир бизда 2000 га яқин ёқилғи карталаримиз мавжуд. Биз билан мижозлар барча йирик ёқилғи қуйиш шохобчаларида галлон ёқилғи учун 70 центгача тежайди. Шунингдек, биз мижозларимизга кредит берамиз, яъни сиз картангизни тўлдиришингиз шарт эмас – маблағлар аллақачон унга ўтказилади. Aввал фойдаланасиз, кейин тўлайсиз.

Келинг, ёнилғи картаси қандай ишлашини ва у билан қандай қилиб пулни тежаш мумкинлигини кўриб чиқайлик.

Юк машинаси 100 милга тахминан 6-7 галлон дизель сарфлайди. Энди ёқилғининг нархи бир галлон учун ўртача 4-5 долларни ташкил этади. Агар ҳисобласангиз, битта юк машинаси ҳафтасига фақат дизель учун 2-3 минг доллар сарфлаши мумкин.

Ёқилғи картаси оддий банк картасига ўхшайди. Юк машинаси ҳайдовчиси у билан фақат ёқилғи қуйиш шохобчаларида тўлаши мумкин. Бу ёқилғи нархини назорат қилишнинг жуда яхши усули ва шу билан бирга ҳайдовчилар компания пулларини чапга ва ўнгга сарфламасликларига ишонч ҳосил қилади.

Картадаги харажатларни онлайн кузатиш мумкин. Ҳайдовчи қачон ва қаерда ёқилғи қуйгани, қандай ёқилғи ва қанча литр сотиб олгани кўринади. Бундан ташқари, чекловларни ўрнатиш мумкин, масалан, ҳайдовчиларга ёқилғини фақат маълум бир ёқилғи қуйиш шохобчаларида ёки куннинг муайян вақтларида сотиб олишга рухсат бериш мумкин, шунингдек, ҳар бир тўлдириш учун галлон сонини чекласа бўлади. Сиз исталган вақтда картангизни блоклашингиз ёки блокдан чиқаришингиз мумкин. Шунингдек, ҳайдовчилар ҳар сафар картани тўлдирганларида нақд пул, rebait ёки чегирма оладилар. Aйтайлик, ҳайдовчи ёқилғи қуйиш шохобчасига кириб, 100 литр ёнилғи қуйди ва галлон учун 50 цент чегирма олди. Бу сизга ҳафтасига юзлаб долларни тежаш имконини беради.

Шуниси эътиборга моликки, Aмерика ёқилғи қуйиш шохобчалари ёқилғи сотишдан деярли даромад олмайди. Даромадларининг катта қисми бошқа манбалардан келади, дейди Тимур Мирзаев.