Обуначиларимизга манзур бўлган «Startup Story» рукни «Tumaris.Tech» дастурида иштирок этган Марказий Осиё давлатларининг муваффақиятли лойиҳалари билан таништиришда давом этмоқда. Бугун IТ-Pаrк меҳмони — «Tissup» лойиҳаси асосчиларидан бири қозоғистонлик Нурлибек Удербаев.

Стартап ғояси қандай пайдо бўлди?

Нурлибек онколог, тиббиёт фанлари доктори, Остона шаҳридаги «Инновацион тиббиёт илмий-клиник маркази» МЧЖ бош директори.

Tissup лойиҳаси – бу умумий қон тестининг рақамли кўрсаткичларини математик қайта ишлаш технологияси. Стартап шифокор ёрдамисиз инсон иммунитети ҳолатини аниқ ва тез равишда аниқлаш мақсадида яратилган.

«Мен ҳамкасбим профессор Пономарёв Игорь Олегович билан 2011 йилда Остона шаҳрида ушбу йўналишда иш бошлаган эдик ва 2018 йилдан бошлаб амалиётимизда кенгроқ қўллай бошладик. 1500 дан ортиқ турли илмий нашрлар ўрганилган. Мақсад – амалий тиббиётда қўлланиладиган иммунитетни аниқлашнинг оддий, тез ва тушунарли усулини топиш эди. Муаммо шундаки, дунёда бу каби усул ҳали ҳам мавжуд эмас. Aлоҳида кўрсаткичларни аниқлашнинг мавжуд усуллари қиммат, бажарилиши узоқ ва ҳатто шифокорлар учун ҳам фойдаланиш қийин. Бундан ташқари, махсус тадқиқотлар билан ҳам, бу кўрсаткичлар 80% улардан фойдаланиш мақсадига мос келмайди».

Кейин икки мутахассис шифокор учун ҳам, ҳар қандай инсон учун ҳам тушунарли бўлган иммунитетни аниқлаш технологиясини ишлаб чиқишга қарор қилишди. 10 йиллик машаққатли меҳнатдан сўнг мақсадга эришилди.

«Биз камчиликлар бартараф этиш бўйича илмий-тадқиқот ишларини олиб бордик ва муаллифлик ҳуқуқини қўлга киритдик. Методология 2018 йилдан 2022 йилгача такомиллаштирилди. Сўнгра ҳамкасбим билан 20.000 га яқин қон тестини таҳлил қилдик ва математик ишлов бериш орқали ғояни ҳаётий маҳсулотга келтирдик».

2021 йил охирида методология онлайн (масофадан) фойдаланиш учун рақамлаштирилди. Нурлибекнинг сўзларига кўра, бу техниканинг дунёда ўхшаши йўқ. Ушбу техникадан фойдаланиш туфайли стартап асосчилари вақтни беҳуда сарф қилмасдан дори ёзиш жараёнини, организмнинг уларга бўлган муносабатини назорат қилишлари ва рецептларни тўғрилашлари мумкин.

Стартапингиз жамиятга/одамларга қандай фойда келтиради?

Суҳбатимиз қаҳрамони айтганидек, ҳозирда одамларнинг иммунитети қандай эканлигини ҳеч ким билмайди, чунки мавжуд иммунограммалар қиммат, уларни аниқлаш бир неча кун давом этади ва хулосалар ноаниқ.

«Биз умумий қон текшируви орқали инсоннинг иммунитет ҳолатини аниқлаш технологиясини таклиф қиламиз. Ушбу таҳлил дунёнинг исталган нуқтасида амалга оширилади ва скрининг тестининг барча параметрларига (процедура стандарти, мавжудлиги, иқтисодий мақсадга мувофиқлиги, яхши ўрганилган, кенг тарқалганлиги) жавоб берадиган энг стандартлаштирилган усулдир. Ушбу технология ёрдамида инсон ўз иммун тизимининг ишини назорат қилиши, соғлиғини яхшилаш учун ўз вақтида шифокорга мурожаат қилиши мумкин. Бу катта ютуқ ва, айниқса, пандемия ва мавсумий эпидемиялар шароитида муҳим аҳамиятга эга».

Бутун технологик жараён онлайн режимда уч босқичда амалга оширилади:

• умумий қон тестининг рақамли кўрсаткичларини жорий этиш;
• маълумотларни қайта ишлаш (1 сония);
• натижани чиқариш (1 сония).

«Ушбу тизим туфайли аҳоли орасида иммунитети заиф ва касаллик хавфи юқори бўлган шахсларни аниқлаш мумкин. Шундай қилиб, дастур аҳолининг эпидемиологик ҳолатини камайтиришга қаратилган профилактика чораларини режалаштириш имконини беради. Бизнинг технологиямиз маҳалла, туман, шаҳар даражасида ҳам, мамлакат миқёсида ҳам «Миллат саломатлиги» лойиҳаси сифатида қўлланилиши мумкин, дея қўшимча қилди Нурлибек».

Технология скринингни масофадан туриб амалга ошириш имконияти, хавф гуруҳларини аниқлаш ва қисқа вақт ичида аҳолини кенг қамраб олиш имконияти каби бир қатор афзалликларга эга.

Лойиҳа жамоаси ҳозирда 7 кишидан иборат:

• Бекзат Каримқизи – лойиҳа менежери, лойиҳани умумий мувофиқлаштириш, рағбатлантириш, ишлаб чиқиш ва тижоратлаштириш, инвесторларни излаш, ҳамкорлар, давлат органлари ва мижозлар билан ўзаро ҳамкорлик қилиш, барча даражадаги лойиҳа тақдимоти;
• Игорь Олегович Понамарёв – бош директор, ғоя муаллифи, технологияни қўллаш ва амалиётда кейинги ўрганиш;
• Гулмира Зҳенистиковна Удербаева – PhD, ишда технологияни қўллаш, таҳлил, амбулатор ва стационар мониторингнинг барча босқичларида бошқарув;
• Олтингул Қурмангази – лойиҳа менежери, мижозлар, ҳамкорлар, пудратчилар билан ўзаро алоқалар, лойиҳа тақдимоти, лойиҳани ишлаб чиқиш ва тарғиб қилиш масалалари бўйича мутахассис;
• Куралай Сламбекқизи – шифокор-таҳлилчи, таҳлилий маълумотлар тўплами ва технологияларни ишлаб чиқиш бўйича ҳужжат айланиши бўйича мутахассис;
• Назерке Омирбекова – статистик, иш ва технологияни қўллаш бўйича статистик маълумотларни йиғиш;
• Нурлибек Нурланович Удербаев – бош директор, тиббиёт фанлари доктори, ғоя ҳаммуаллифи, технологияни қўллаш ва амалиётда кейинги ўрганиш.

Лойиҳангиз қай тарзда ривожланмоқда?

Рукнимиз меҳмони эътироф этганидек, бугунги кунгача лойиҳа молия жалб қилмаган. Барча тадқиқот ва асосий ишлар жамоа томонидан ўз маблағлари ҳисобидан амалга оширилди.

«Бир неча ой олдин биз янги сайт яратиш учун малакали ривожланиш ва тарғибот бўйича мутахассисларни, шунингдек, ишлаб чиқиш гуруҳини таклиф қилдик. Энди биз платформани ишлаб чиқиб, маҳсулотни ребрендинг қилмоқдамиз. Тилни соддалаштириш устида ҳам ишлаяпмиз. Ҳисобот нафақат батафсил, балки кенг жамоатчилик учун тушунарли бўлишини истаймиз».

Дастлабки босқичда стартап тушунмовчилик, технология ва унинг натижаларига ишончсизлик, шунингдек, молиявий ёрдамнинг етишмаслиги каби муаммоларга дуч келди.

«Янги ва номаълум нарса ҳар доим қўрқинчли. Aммо Қозоғистонда стартап саноати изчил ривожланаётгани сабабли, вақт ўтиши билан одамлар лойиҳага қизиқиш билдира бошлади. Умуман олганда, менимча, агар ғоя ҳақиқатан ҳам мавжудларидан устун бўлса ёки қандайдир ўзига хосликка эга бўлса, эртами-кечми муваффақият кафолатланади».

Нурлибекнинг тан олишича, жамоанинг Тумарис.Теч дастуридаги иштироки кўп жиҳатдан лойиҳанинг ривожланишига ёрдам берган. Суҳбат қаҳрамонининг қайд етишича, Tumaris.Tech туфайли стартаплар кўплаб жараёнларга бошқа томондан қарай бошлаган.

Дастурдан олинган таассуротлар фақат ижобий, дея қўшимча қилди у. Унга энг кўп ёққан нарса дастурдаги тартиб-интизом ва талаблар.

«Тараққиёт ҳар доим тартиб-интизомдан бошланади. Tumaris.Tech дастури маълумотни тақдим этиш учун жуда қизиқарли ва хилма-хил формат, турли ва оқилона маърузачилар, жамоанинг ўзи ва дастурдаги муҳит сизда ўсиш ва ривожланиш истагини кучайтиради. Ҳар қандай тренинг янги билимларга, маҳсулотингизни идрок этишнинг янги форматига, уни бошқаришга олиб келади ва шунга мос равишда янги ғояларга олиб келади».

Соҳага энди кириб келаётганлар учун Нурлибек ўз ғоясига охиригача ишонишни тилайди.

«Бир ерда тўхтаманг, таслим бўлманг. Доимо ўқиб-ўрганинг, ўз устингизда ишланг, турли одамлар доирасида бўлишга ҳаракат қилинг. Негаки лойиҳангиз қаерда энг кўп қизиқиш уйғотишини ёки имконият эшикларини очишини ҳеч қачон била олмайсиз. Ғояга, ижодкорлик ва ўзига хосликка ишонч ҳар қандай лойиҳага муваффақият келтиришини унутманг!»